Σοβαρά ερωτηµατικά για την αποτελεσµατικότητα του
∆εύτερου Πυλώνα της ΚΑΠ εγείρει µια νέα µελέτη της Κοµισιόν που αποκαλύπτει το
χαµηλό ρυθµό απορρόφησης των κοινοτικών πόρων
Η αδυναμία αξιοποίησης
κοινοτικών πόρων δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Σύμφωνα
με μια νέα
έκθεση που έδωσε στη δημοσιότητα η Κομισιόν η απορρόφηση των προγραμμάτων
αγροτικής ανάπτυξης, για την περίοδο 2007-2009 παρέμεινε κατώτερη των
προσδοκιών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκθεση με τίτλο «Σύνθεση
ενδιάμεσων εκτιμήσεων των Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013» λαμβάνει
υπόψη της στοιχεία που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη ως και το 2009, σχετικά με
την πορεία υλοποίησης των 92 εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων που
χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Στόχος
της έκθεσης είναι να αξιολογήσει τόσο την πολιτική όσο και τους μηχανισμούς
παρακολούθησης. Τα συμπεράσματά της πιθανότατα
θα επηρεάσουν τη διαμόρφωση των μελλοντικών προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης
υπό τη νέα ΚΑΠ.
Στην έρευνα, η χώρα μας ξεχωρίζει για την αδυναμία της να
παράσχει τα σχετικά στοιχεία, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο το
σχηματισμό μιας εικόνας για την πορεία του προγράμματος «Αλέξανδρος Μπαλτατζής»
και τη σύγκρισή του με αντίστοιχα προγράμματα άλλων χωρών.
Κατώτερες των προσδοκιών
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, «σε γενικές γραμμές τα μέτρα
και τα προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης
έχουν επιτύχει δαπάνες χαμηλότερες των
προσδοκώμενων για την εξεταζόμενη περίοδο. Η απορρόφηση υπήρξε αργή και μόνο σε
λίγα μέτρα έχει αναφερθεί εφαρμογή τους χωρίς προβλήματα». Αξίζει να σημειωθεί
ότι ως ικανοποιητικοί κρίνονται ρυθμοί απορρόφησης από 35% και πάνω, καθώς δεν
εξετάζεται όλη η προγραμματική περίοδος 2007-2013, αλλά μόνο η διετία
2007-2009.
Στην απορρόφηση των πόρων, πρωταθλητές αναδεικνύονται η
Αυστρία και η Ιρλανδία με ρυθμούς άνω του 40%, αλλά και μεμονωμένες περιφέρειες
όπως το Μπολτσάνο στην Ιταλία, η Έσση στη Γερμανία, οι Νήσοι Άλαντ στη
Φινλανδία. Αντίθετα, τους χαμηλότερους ρυθμούς απορρόφησης συναντάμε σε «εξόχως
απόκεντρες περιφέρειες» της Ε.Ε., όπως είναι η γαλλική Γουϊάνα, η Γουαδελούπη
και η Μαρτινίκα, οι Κανάριες Νήσοι και η Μαδέρα.
Διαφορές παρατηρούνται και από μέτρο σε μέτρο. «Τα μέτρα
εκείνα που έχουν λιγότερες τεχνικές απαιτήσεις και παρουσιάζουν μια συνέχεια με
την τελευταία περίοδο είναι αυτά που εφαρμόζονται με πιο γρήγορους ρυθμούς,»
όπως σημειώνεται.
Πάντως, στα περισσότερα προγράμματα έγιναν τροποποιήσεις
ή καταργήθηκαν μέτρα. «Οι περισσότερες αλλαγές υπήρξαν οικονομικές, για
παράδειγμα αλλαγές στον προϋπολογισμό. Αξιολογήθηκαν οι Οικονομικές,
Περιβαλλοντικές και Κοινωνικές επιπτώσεις, ωστόσο σε ένα μεγάλο βαθμό, οι
ενδιάμεσες αξιολογήσεις καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι είναι πολύ νωρίς για να
εκτιμήσουμε το συνολικό αντίκτυπο των μέτρων».
Θετικές επιπτώσεις
Τα στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι στιγμής δείχνουν ότι,
στο βαθμό που αξιοποιούνται, τα μέτρα του Δεύτερου Πυλώνα έχουν θετικές
επιπτώσεις: «Όσον αφορά τον οικονομικό αντίκτυπο, περίπου τα δύο τρίτα των
σχετικών αναφορών κάνουν λόγο για θετικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και στη
δημιουργία θέσεων εργασίας. Ωστόσο οι μέθοδοι υπολογισμού δεν είναι πάντα αδιάβλητες.
Το υπάρχον σύστημα παρακολούθησης κρίνεται εξαιρετικά πολύπλοκο, εξηγώντας εν
μέρει τα μεγάλα κενά που υπάρχουν στη διαμόρφωση μιας πλήρους εικόνας.
Ο αντίκτυπος στην ποιότητα ζωής και στο περιβάλλον σε
γενικές γραμμές δεν αξιολογήθηκε πειστικά και για αυτό το λόγο, το μελλοντικό
Κοινό Πλαίσιο Παρακολούθησης και Αξιολόγησης θα πρέπει να επενδύσει περισσότερο
σε αποτελεσματικότερες μεθόδους πληροφόρησης», όπως σημειώνεται στην έκθεση.
Διαφορές ανάμεσα σε άξονες και χώρες
Μεγάλες διαφορές παρατηρούνται ανάμεσα στους διάφορους
άξονες της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης. Ο άξονας 1 (Βελτίωση της
ανταγωνιστικότητας) σημειώνει επίδοση 24%, ο Άξονας 2 (Περιβάλλον και
διαχείριση της γης) 90% και ο άξονας 3 (Βελτίωση της ποιότητας ζωής και διαφοροποίηση)
48%. «Ιδίως στον άξονα 2 σημειώθηκαν επιδόσεις ανώτερες των τεθέντων στόχων».
Λίγα και... καλά µέτρα στο µέλλον
Λιγότερα μέτρα, που όμως θα είναι πιο απλά στην εφαρμογή
τους και καλύτερα οργανωμένα, προτείνει για την επόμενη προγραμματική περίοδο η
έκθεση της Κομισιόν.
Όπως παρατηρείται, «από άποψη απορρόφησης και πρόσβασης
στους δικαιούχους, ο τρόπος που εφαρμόζεται και λειτουργεί το κάθε πρόγραμμα,
αντανακλάται στην επιτυχία του. Για την επιτυχή εφαρμογή των προγραμμάτων
κρίσιμης σημασίας είναι οι Αρχές Διαχείρισης είναι. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η
κατάρτιση του προσωπικού και η διασφάλιση ότι οι Αρχές Διαχείρισης και οι
Οργανισμοί Πληρωμής είναι επαρκώς στελεχωμένοι.
Για τον σκοπό των ενδιάμεσων εκθέσεων αξιολόγησης, ο
καλύτερος σχεδιασμός των αξιολογήσεων και των προπαρασκεαστικών δραστηριοτήτων
θα βοηθήσει στη βελτίωση των αποτελεσμάτων».
«Σημαντικό ζήτημα είναι η επιλογή των μέτρων που θα
διατηρηθούν», όπως τονίζουν στα συμπεράσματά τους οι συντάκτες της έκθεσης.
«Φαίνεται ότι είναι επιθυμητός ένας πιο περιορισμένος αριθμός μέτρων και να
εξεταστεί η σχέση
κόστους-αποτελεσματικότητας κάποιων μέτρων όσον αφορά την απόδοση των
επενδύσεων. Ωστόσο θα χρειαστεί να προχωρήσουμε προσεκτικά, αφού θα πρέπει να
έχουμε εικόνα ολόκληρης της προγραμματικής περιόδου για να κρίνουμε ποια μέτρα
θα καταργηθούν εντελώς».
Και πάλι αυτόνομο το LEADER;
Σχετικά με το μέλλον του LEADER σημειώνονται τα εξής: «Το
γεγονός ότι το LEADER ενσωματώθηκε στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης,
θεωρήθηκε επιτυχία στην αρχή της προγραμματικής περιόδου. Όμως με μια πιο
προσεκτική ματιά βλέπουμε ότι οι αρχές του LEADER δεν ενσωματώθηκαν στα
προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης κι ότι το LEADER υστερεί στην εφαρμογή του.
Τα μεγαλύτερα προβλήματα τα έχει προκαλέσει η αξιολόγηση
του αντίκτυπου και ιδίως η διαθεσιμότητα στοιχείων, το επίπεδο των αξιολογήσεων
και η σύνθεσή τους σε επίπεδο Ε.Ε. Εντοπίστηκαν ελλείψεις στην αξιολόγηση
βασικών δεικτών που θα πρέπει να επικαιροποιούνται περιοδικά».
Έλλειψη στοιχείων για την Ελλάδα
Σε κάποια κράτη μέλη τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης
εφαρμόζονται με ικανοποιητικούς ρυθμούς, σε άλλα έχουν μείνει πίσω, ενώ σε
κάποιες χώρες, μεταξύ των οποίων και η
Ελλάδα, πολύ απλά δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία.
Τον πιο γρήγορο ρυθμό εφαρμογής των συναντάμε στην
Αυστρία, την Κύπρο, τη Δανία, την Εσθονία, τη Λετονία και την Σλοβενία, όπου οι
περισσότεροι δείκτες ξεπερνούν το 50% των συνολικών στόχων για την περίοδο
2007-2013. Όπως παρατηρείται, «αυτά τα κράτη μέλη εκτελούν μόνο ένα (μικρό)
πρόγραμμα και δίνουν έμφαση στις τακτικές πληρωμές του άξονα 2 ή σε μέτρα του
άξονα 1 που παρατάθηκαν από την προηγούμενη περίοδο.»
Από την άλλη, επιδόσεις κάτω του 25% συναντάμε σε Ιταλία,
Πολωνία, Πορτογαλία και Βρετανία. Κάποια από τα κράτη αυτά εφαρμόζουν πολλά
προγράμματα. «Στις περιπτώσεις αυτές, τα ι συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα
διοικητικού φόρτου.
Για την Ελλάδα, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα και την
Ουγγαρία επισημαίνεται ότι δεν είναι ακόμα διαθέσιμα επαρκή στοιχεία και δεν
μπορούμε να έχουμε συνολική άποψη.
Περαιτέρω επιβράδυνση των προγραμμάτων έχει προκαλέσει
και η οικονομική κρίση, που πλήττει ιδίως προγράμματα του άξονα 1 τα οποία
χρειάζονται ιδιωτική χρηματοδότηση. Μάλιστα, καθώς τα δάνεια από τις τράπεζες
στερεύουν, παρατηρούνται καθυστερήσεις στην εφαρμογή των προγραμμάτων αυτών,
ιδίως από το 2010 και μετά.
Ποια µέτρα «τραβάνε»
Έντονες διαφορές παρατηρούνται από µέτρο σε µέτρο, αφού
κάποια φαίνεται ότι δεν «τραβάνε», κυρίως εξαιτίας των πολύπλοκων διαδικασιών
που αποθαρρύνουν τους αγρότες.
Στα µέτρα µε τους υψηλότερους ρυθµούς απορρόφησης
κονδυλίων περιλαµβάνονται το M211 για
τις ενισχύσεις προς αγρότες σε ορεινές περιοχές, και το Μ212 για τις ενισχύσεις που λαµβάνουν
οι αγρότες σε άλλες περιοχές µε φυσικά µειονεκτήµατα (εξισωτική). Τα µέτρα αυτά
έχουν καλύψει αντίστοιχα το 42% και το 39% των τεθέντων στόχων.
Επίσης ρυθµούς απορρόφησης πάνω από 25% βρίσκουµε στο
Μ131 για την συµµόρφωση µε τις προδιαγραφές που θέτει η κοινοτική νοµοθεσία, το
Μ214 για αγροπεριβαλλοντικά, το Μ113 για πρόωρη συνταξιοδότηση και το Μ141 για
τις εκµεταλλεύσεις ηµι-επιβίωσης.
Όπως παρατηρείται, «όλα αυτά τα µέτρα αφορούν ετήσιες
ενισχύσεις προς τους αγρότες, οι οποίες καταβάλλονται είτε σε όλους όσοι τις
αιτούνται, µέσω ενός πολύ απλού συστήµατος, είτε οι οποίες εκταµιεύονται βάσει
πολυετών συµβάσεων, και που καταβάλλονται κάθε έτος από το χρόνο έγκρισης της σύµβασης». Οι συντάκτες της έκθεσης
επισηµαίνουν ότι «τα µέτρα Μ211 και Μ212 είναι σηµαντικά από οικονοµική άποψη,
γεγονός για το οποίο είναι ενήµεροι οι δικαιούχοι, καθώς επηρεάζουν άµεσα το
εισόδηµά των αγροτών.»
Και ποια «δεν τραβάνε»
Εξαιρετικά χαµηλοί ρυθµοί εκτέλεσης αναφέρονται για τα
εξής µέτρα: Μ222 για πρώτη εγκατάσταση σε συστήµατα αγροτικής ή δασικής
παραγωγής σε αγροτική γη, Μ114 για τη χρήση συµβουλευτικών υπηρεσιών, Μ115 για
τη σύσταση συστηµάτων διαχείρισης (µάνατζµεντ) και συµβουλευτικές υπηρεσίες και
Μ124 για την συνεργασία στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, διαδικασιών,
τεχνολογιών. Κοινό χαρακτηριστικό αυτών
των µέτρων είναι ότι απαιτούν συντονισµό και σχεδιασµό από πολλούς
διαφορετικούς φορείς. Για αυτό χρειάζονται και κάποιο χρόνο για να καθιερωθούν,
ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν καν ξεκινήσει.
Η περίπτωση του LEADER
Όπως επισηµαίνεται στην έκθεση, «µόνο ένα µικρό ποσοστό
των κονδυλίων του LEADER έχουν καταβληθεί µέχρι στιγµής. Εδώ, η εφαρµογή των
µέτρων εµποδίζεται συχνά από τις προπαρασκευαστικές εργασίες και κυρίως από τη
διαδικασίας επιλογής «οµάδων τοπικής δράσης».
Για αυτό και στο µέλλον προτείνεται απλοποίηση της σχετικής διαδικασίας.
Για ένα µέτρο, το Μ131 (συµµόρφωση µε προδιαγραφές που
βασίζονται στην κοινοτική νοµοθεσία), ο ρυθµός απορρόφησης είναι 7% υψηλότερος
από τις συνολικές προβλεπόµενες δαπάνες. «Αυτή η προστιθέµενη αξία συνδέεται µε
τις κατά 4% υψηλότερες πληρωµές του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταµείου Αγροτικής
Ανάπτυξης στην Ελλάδα, την Ουγγαρία και τη Λετονία, που συνδέονται µε
αντίστροφες αναλογίες σε άλλα προγράµµατα. Από τη µία το ποσοστό συγχρηµατοδότησης
από το ΕΓΤΑΑ σε αυτά τα τρία κράτη µέλη είναι 74-83% και συνεπώς σηµαντικά
υψηλότερο από το 60% του κοινοτικού µέσου όρου, γεγονός που οδηγεί σε αυτή τη
µικρή διαφορά για αυτό το χαµηλού προϋπολογισµού µέτρο (170 εκατ. ευρώ
συνολικής δηµόσιας δαπάνης).
Κουρμαδάς Λεωνίδας
Πηγή:www.agronews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου